Tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho nguyên đơn trong một vụ án dân sự “tranh chấp thừa kế tài sản” tại cả hai cấp tòa sơ thẩm và phúc thẩm, chúng tôi cảm nhận sâu sắc về sự xót xa, cay đắng đến nghẹt thở thay cho người trong cuộc, khi mà quan niệm về quyền lợi, thang nấc giá trị bị thay đổi theo thời gian và thời cuộc, bởi, tuy họ đều là anh em ruột thịt nhưng không thể tìm được tiếng nói chung trong việc giải quyết phân chia tài sản thừa kế do cha mẹ để lại, đành phải nhờ đến Tòa án phán xử.
Nội dung vụ việc xin được tóm lược như sau:
Ông Nguyễn Huy A (nguyên đơn) có bố mẹ là cụ Nguyễn Huy B (chết năm 1983) và cụ Phạm Thị L (chết năm 1966). Bố mẹ ông A sinh được 4 người con gồm: ông Nguyễn Huy T, sinh năm 1935, chết năm 1970, ông T có vợ là Nguyễn Thị P (chết năm 2002), ông T và bà P có 4 người con gồm: Nguyễn Huy D, Nguyễn Huy V, Nguyễn Thị H, Nguyễn Thị Y; ông Nguyễn Huy C, sinh năm 1940; ông Nguyễn Huy A, sinh năm 1945; ông Nguyễn Huy H, sinh năm 1952.
Khi còn sống, bố mẹ ông A được thừa hưởng của tổ tiên thửa đất với diện tích 2.500m2, theo sổ mục kê năm 1979 đăng ký tên cụ Nguyễn Huy B. Trên thửa đất, bố mẹ ông A có xây một ngôi nhà cấp 4, bốn gian lợp lá, một công trình phụ và một điện thờ. Khi bố mẹ ông còn sống thì vợ ông A (bà Nguyễn Thị V), hai con của ông A và vợ ông H (bà Lê Thị N) ở cùng hai cụ. Hai anh là ông Nguyễn Huy T và ông Nguyễn Huy C xây dựng gia đình được bố mẹ cho đất ở riêng. Khi trưởng thành, ông A và ông H đi công tác, không ở nhà. Năm 1980, bà Nguyễn Thị V (vợ ông H) chết thì bà Lê thị N (vợ ông Nguyễn Huy H) cùng hai con ông A vẫn ở với cụ B. Năm 1983, cụ B chết, toàn bộ gia sản của cụ B để lại cho bà Lê Thị N (vợ ông H) trông coi, quản lý. Trước khi chết, bố mẹ ông A không để lại di chúc. Sau đó, mảnh đất này đã được cấp hai Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên ông Nguyễn Huy H và con trai ông H là Nguyễn Huy K.
Ông A do công tác tại tỉnh Q nên có được cấp một căn nhà làm nơi ở tiện cho việc công tác nên sau khi vợ mất, ông đã đưa các con lên ở cùng. Tuy nhiên, khi về hưu, ông A muốn có được một miếng đất hương hỏa nên đã đề nghị em trai là Nguyễn Huy H để lại cho ông một phần diện tích đất hương hỏa của bố mẹ. Tuy nhiên, ông H không đồng ý vì cho rằng đây là đất của gia đình ông, ông được hưởng theo chính sách đất đai của Nhà nước chứ không phải do bố mẹ để lại. Sau rất nhiều lần thỏa thuận, thương lượng nhưng không thành, ông A đã khởi kiện ra Tòa án nhân dân huyện K vào năm 2013 yêu cầu chia thừa kế vì cho rằng đất này là của bố mẹ ông nên cả 4 anh em đều phải được hưởng. Trong quá trình giải quyết vụ án, ông A cũng đồng thời khiếu nại hành chính yêu cầu hủy 02 Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp cho ông Nguyễn Huy H và con trai ông H là Nguyễn Huy K trên mảnh đất của bố mẹ ông. Các bên cùng có khiếu nại rất nhiều lần đến các cơ quan chức năng liên quan.
Đến năm 2019, Tòa án nhân dân huyện K đã xét xử sơ thẩm và xác định đây là vụ án tranh chấp về thừa kế, xác định diện tích đất 2.500m2 là di sản thừa kế của cụ Nguyễn Huy B và cụ Phạm Thị L để lại, áng trích công sức của bà Lê thị N, ông H và các con của ông H, bà L 500m2 đất. Diện tích đất còn lại chia cho các đồng thừa kế là ông Nguyễn Huy T, ông Nguyễn Huy C, ông Nguyễn Huy A, ông Nguyễn Huy H. Riêng ông Nguyễn Huy T và vợ đã mất nên các con của ông bà là Nguyễn Huy D, Nguyễn Huy V, Nguyễn Thị H, Nguyễn Thị Y được hưởng kỷ phần của bố mẹ. Để đảm bảo việc sử dụng phù hợp với khuôn viên đất, giao ông Nguyễn Huy A được sử dụng 500m2 phần đất phía Đông, những người còn lại được giao ở vị trí phía Tây và vị trí còn lại theo sơ đồ kèm theo. Do ông A được hưởng phần diện tích đất thổ cư có giá trị cao hơn nên ông A phải thanh toán cho những người còn lại là 36.000.000 đồng chia cho các kỷ phần. Buộc ông Nguyễn Huy H, bà Lê Thị N và các con ông bà phải tự thu dọn cây cối, hoa màu trên đất để giao diện tích đất cho những người được hưởng nêu trên.
Năm 2020, do bị đơn có đơn kháng cáo nên Tòa án nhân tỉnh H đã xét xử phúc thẩm. Về cơ bản vẫn giữ nguyên nội dung như bản án sơ thẩm, chỉ sửa một phần án sơ thẩm do các con của ông Nguyễn Huy T không có nhu cầu sử dụng đất nên chuyển phần đất này cho ông H quản lý và sử dụng, ông H phải trả số tiền tương ứng với giá trị quyền sử dụng đất; ông Nguyễn Huy C do chưa có điều kiện quản lý và sử dụng đất nên tạm giao cho ông Nguyễn Huy A trông coi và quản lý.
Đánh giá: Trong vụ án này, tuy không tham gia ngay từ thời điểm khởi kiện nhưng trong quá trình giải quyết vụ án, chúng tôi đã thấy được sự phức tạp của vụ việc. Ngoài việc khởi kiện đến Tòa án, các bên còn khiếu nại hành chính đến các cơ quan chức năng có liên quan nên việc giải quyết vụ án càng trở nên phức tạp và kéo dài. Đặc biệt, trong quá trình giải quyết vụ việc tại Tòa án, bị đơn gần như không hợp tác, gây khó khăn cho Tòa án trong quá trình xác minh chứng cứ cũng như giải quyết vụ việc. Khi tham gia các phiên tòa sơ thẩm cũng như phúc thẩm, phía bị đơn cùng các con của bị đơn có mặt tại phiên tòa đều có thái độ không đúng mực, thiếu sự tôn trọng Hội đồng xét xử và những người tham gia tố tụng khác, không tuân theo sự điều hành của chủ tọa phiên tòa, gây rối làm mất trật tự tại phiên tòa buộc Tòa án yêu cầu đội ngũ an ninh túc trực và ổn định an ninh tại phiên Tòa. Khi phiên tòa kết thúc, Luật sư cũng phải nhờ người hộ tống ra xe để ra về.
Vụ án đã khép lại nhưng thiết nghĩ tình anh em ruột thịt của các đương sự trong vụ án có lẽ cũng từ đây cách xa mãi mãi, khó có thể hàn gắn như trước khi chưa xảy ra vụ việc, là bài học cho mỗi chúng ta trong việc phân chia tài sản thừa kế do người chết để lại cho người sống!
(Tên đương sự và địa danh được thay đổi để đảm bảo bí mật thông tin khách hàng)
LS. Lê Thị Hải Yến
Website: www.luatthienhoahanoi.com
